Przed dwoma laty wszedłem w posiadanie kilku niemieckich paczkowych adresów pomocniczych nadanych z będącego w czasie I wojny światowej pod okupacją niemiecką obszaru Królestwa Polskiego. Wśród nich moją uwagę zwrócił adres, który poza szeregiem adnotacji w języku niemieckim zawierał także pocztowe adnotacje w języku francuskim (il. 1). Z tego powodu postanowiłem przyjrzeć się wspomnianemu przekazowi staranniej, chcąc wyjaśnić, z jakiego powodu znalazły się na nim stemple poczty francuskiej.
Il. 1. Niemiecki paczkowy adres pomocniczy - front
Jak wcześniej wspomniałem omawiany dokument stanowi niemiecki paczkowy adres pomocniczy, który jest dokumentem nadania paczki o wadze 5 kg, jak odnotował ołówkiem urzędnik pocztowy w lewym dolnym roku przekazu. Na dokumencie w centralnej jego części znajduje się odręczny napis FELDPOSTPAKET, który został podkreślony podwójną linią poziomą. Mamy zatem do czynienia z paczką nadaną przez żołnierza armii niemieckiej stacjonującego w okolicy, z której nadano przesyłkę. Paczka została nadana w Siedlcach w dniu 21.03.1918 roku, wczesnym popołudniem, na co wskazuje data na kasowniku unieważniających użyte znaki opłaty. Paczka była adresowana do Pana Franza Muellera zamieszkałego w Muelhausen/Elsass (polska nazwa Miluza w Alzacji), przy Homburgstrasse 15. Wspomniana paczka została nadana w dworcowym urzędzie pocztowym, o czym świadczyć może duży okrągły, dwuobrączkowy stempel koloru fioletowego o treści ułożonej na łuku górnym * BAHNHOH * i łuku dolnym SJEDLCE znajdujący się u górnym lewym narożniku adresu, na wysokości drugiego wiersza, dwuwierszowej odręcznej adnotacji o treści (il. 2)
ZUR BEFÖRDERUNG ZUGELASSEN/SIEDLCE, DEN 21. MARZ 1918
Wysyłka dozwolona/Siedlce. 21 marca 1918
potwierdzonej przez urzędnika dopuszczającego przesyłkę do wysyłki poprzez stempel miejsca kontroli i być może odręczny podpis (etykieta urzędu nadania przysłania odręczną adnotację wykonaną fioletowym ołówkiem, jednak inspekcja w świetle przechodzącym nie daje jednoznacznej odpowiedzi co do treści owej adnotacji, il.2).
Il. 2. Informacja o zgodzie na wysyłkę z pieczęcią urzędu kontroli oraz etykietką nadawczego urzędu pocztowego i nr przesyłki
Opatrzona pozwoleniem na wysyłkę paczka trafiła do urzędnika pocztowego, który nakleił na adres pomocniczy etykietę urzędu nadawczego o kształcie wydłużonego prostokąta wykonanej z grubego biało-żółtego papieru i opatrzonej w nadrukowane czarną farbą identyfikatory urzędu nadawczego i przesyłki. Następnie naklejone zostały zgodnie z obowiązującą taryfą (1 mk za paczkę krajową o wadze do 5kg) znaki opłaty pocztowej. W tym wypadku są to znaczki Okupacji Niemieckiej, wydanie obiegowe, „Germania” z nadrukiem Gen. Gouv. Warschau, Fi. 15 – 40f. karminowoczerwony/czarny i Fi. 16 – 60f. ciemno liliowy. Wspomniane znaczki unieważniono niemieckim kasownikiem dwuobrączkowym z pozioma belką o treści SIEDLCE z wyróżnikiem ***, cds= 12-1N (il.3).
Il. 3. Znaki opłaty unieważnione niemieckim stemplem (oryginał obrócony o 90 stopni)
W tym miejscu należy podkreślić odmienną, w stosunku do omawianego wcześniej stempla (il. 2), pisownię nazwy miejscowości SIEDLCE. Na stemplu kontroli zawartości nazwa miejscowości pisana jest przez „J”, na kasowniku przez „I”.
Tak przygotowana przesyłka została wyekspediowana do adresata, gdzie dotarła 28 marca 1918 roku, co potwierdza stempel odbiorczy o treści MUELHAUSE z wyróżnikiem
* (ELS.) 1 znajdujący się na tylnej stronie adresu pomocniczego (il. 4)
Il. 4. Niemiecki paczkowy adres pomocniczy – górna połowa tyłu
Nim jednak przesyłka dotarła do adresata została poddana kontroli, o czym świadczy znajdujący się na froncie skartu szaro-ciemnoniebieski prostokątny trójwierszowy stempel (il. 5)
Il. 5. Stempel urzędu kontroli poczty w miejscu docelowym
o treści
Freigegeben!/UBERWACHUNGSSTELLE,/MUEHLHAUSSEN i. Els.
Dozwolone/Posterunek kontroli/Muelhause w Alzacji.
Fakt doręczenia paczki do adresata potwierdza znajdujący się na odwrocie wykonany fioletowym ołówkiem kopiowym podpis odbiorcy „Mueller Willy” i data „28/3” (il.4).
Na tym w zasadzie zakończył się obieg pocztowy paczki i związanego z nim adresu pomocniczego. Jednak na froncie wspomnianego adresu znajduje się francuskojęzyczny stempel pocztowy MULHOUSE 1 z data dzienną 27.01.1919 r. oraz okrągły dwuobrączkowy czerwony stempel z siedzącą w jego centralnej części postacią przypominająca Mariannę z napisem ułożonym między obrączkami o treści
MINISTRE DE LA GUERRE/CONTROLE POSTAL
Ministerstwo wojny/Kontrola poczty
Il. 6. Francuski stempel dzienny oraz stempel kontroli poczty
z gwiazdkami rozdzielającymi górny napis od dolnego. Stempel francuskiego urzędu pocztowego wskazuje, że poczta francuska wraz z odpowiednimi służbami wojska francuskiego najprawdopodobniej kontrolowały zachowaną, w przejętym niemieckim urzędzie pocztowym, poniemiecką dokumentację pocztową. Powodem takiego działania było, być może, poszukiwanie dowodów współpracy lokalnej miejscowości francuskiego pochodzenia z Niemcami. Miluza wróciła do Francji 17.11.1918 roku.
Il. 7. Niemiecki adres pomocniczy, nadania paczki z Modlina, a.- front, b. - tył
Tezę o przeprowadzaniu przez administrację francuską po przejęciu Alzacji przez Francję kontroli zachowanej poniemieckiej dokumentacji pocztowej wydaje się potwierdzać inny paczkowy adres pomocniczy, który został mi udostępniony przez Kolegę Miłosza Rzadkosza (członka i-KF, il. 7 a i b), za co składam Mu serdeczne podziękowania.
Przedstawiony powyżej niemiecki adres pomocniczy dotyczy nadania w dniu 12.03.1918 roku paczki o wadze 8 kg z Modlina do Muelhaussen i. Elsass (Miluza w Alzacji), il. 7a. Przesyłkę opłacono znaczkami Okupacji Niemieckiej GGW Fi. 15 (2 sztuki – il. 7b) i Fi.16 (2 sztuki – il. 7a) na kwotę 2 mk (porto za paczkę o wadze powyżej 5kg ale nie więcej niż 10kg). Dotarła ona do odbiorcy 26.03.1918 roku (il. 7b). Przesyłka posiada identyczne cechy kontroli administracji niemieckiej tj. zgodę na nadanie przesyłki nieczytelnie podpisaną przez bliżej nieznanego z funkcji urzędnika atramentem koloru ciemnoniebieskiego (il. 7a) i prostokątną, niemieckojęzyczną, fioletową pieczątkę kontroli zawartości naniesioną w urzędzie odbiorczym. Ponieważ w przypadku obu przekazów odręczne adnotacje o zgodzie na nadanie przesyłki są z całą pewnością napisane przez osoby wpisujące adresy odbiorców, należy zatem przypuszczać, że instrukcja wysyłania paczek zalecała wpisanie przez nadawcę stałej formułki a urzędnik dokonujący kontrolę zawartości przesyłki w urzędzie nadawczym potwierdzał ją umieszczając stempel (il. 1 i il. 2) i/lub podpisując się (il. 7a).
Ponadto na froncie przekazu znajdują się dwie pieczątki francuskie o identycznych kształcie, kolorze i wielkości a także o identycznej, jak w przypadku pierwszego adresu (il. 1), treści. Francuski kasownik dzienny ma taką samą datę na obu adresach.
Niniejszy artykuł ukazał się drukiem w czasopiśmie "Filatelista" nr 02/2014 (125-127) pod tytułem Interesujące losy przesyłki nadanej z będącego pod okupacją niemiecką w 1918 roku obszaru Królestwa Polskiego.
Pełen tekst artykułu można pobrać klikając na niniejszy link.
