W roku 2014 Dom Wydawniczy ELIPSA wydał książkę autorstwa Juliana Auleytnera zatytułowaną Początki Poczty Polskiej na Pomorzu 1920. Licząca sobie blisko 300 stron monografia poświęcona jest krótkiemu, kilkumiesięcznemu okresowi organizacji Poczty Polskiej na Pomorzu. Proces ten rozpoczął się w chwili przejmowania obszaru Pomorza przez Wojsko Polskie, co było konsekwencją traktatu wersalskiego. Traktat wersalski został uroczyście podpisany 28 czerwca 1919 roku w Sali Lustrzanej Pałacu Wersalskiego. W imieniu Polski podpisy pod traktatem złożyli Ignacy Paderewski i Roman Dmowski.
Ponadto zaakceptowali oni dodatkową umowę o ochronie mniejszości. W celu wcielenia Pomorza do Polski Naczelne Dowództwo Wojsk Polskich w Warszawie powołało 23 października 1919 roku Dowództwo Frontu Pomorskiego, które dla realizacji tego strategicznego zadania opracowało wiele ważnych dokumentów, spośród których za podstawowe należy uznać Plan okupacji Prus Królewskich i Książęcych z 26 października 1919 roku. Dokument ten omawiał m.in. zagadnienia współdziałania jednostek wojskowych wkraczających na Pomorze, zabezpieczenia mostów, dróg i kolei; zasady przejmowania twierdz od władz niemieckich. Na czele Frontu Północnego stanął gen Józef Haller. Ponadto w operacji tej miały uczestniczyć także wojska Frontu Wielkopolskiego pod dowództwem gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego.
W dniach 8–10 stycznia 1920 roku przedstawiciele Polski i Niemiec podpisali w Paryżu kilka dokumentów uzupełniających wcześniejsze ustalenia, a 10 stycznia w Sali Zegarowej MSZ w Paryżu dokonano wymiany dokumentów ratyfikacyjnych między aliantami a Niemcami.
Wojsko Polskie wkroczyło na teren Pomorza po upływie siedmiu dni od daty podpisania dokumentu ratyfikacyjnego przez Niemcy. Przejęcie ziem przyznanych Polsce nastąpiło w dwóch fazach, w terminach uprzednio uzgodnionych ze stroną niemiecką. W obrębie każdej z faz wyróżniono osiem stref jednodniowych zgodnych z porozumieniem polsko-niemieckim z 25 listopada 1919 roku. Operacja rozpoczęła się 17. stycznia. 10. lutego gen. Haller dokonał w Pucku zaślubin Polski z morzem.
Wraz z systematycznym wkraczaniem armii polskiej na Pomorze następowała polonizacja tego obszaru, w tym systematyczne i przemyślane przejmowanie placówek pocztowych od niemieckich urzędników.
Książką Juliana Auleynera omawia ten proces niezwykle dokładnie. Autor przedstawia szereg unikalnych dokumentów pocztowych dotyczących tego wyjątkowo ważnego dla dziejów Polski okresu. Cały proces jest bogato ilustrowany dokumentacją pocztową, często unikalną. Przedstawienie tak bogatego i unikatowego materiału było możliwe dzięki życzliwości kilku filatelistów, wśród których Autor wymienia: Stefana Petriuka, Andrzeja Kłosińskiego, Hansa Vogelsa i Henryka Racka.
Książka jest bardzo starannie wydana, reprodukcje są wysokiej jakości. Ponadto monografia jest dwujęzyczna; polska i niemiecka ze względu na wspólną historię obu narodów. Została ona dostrzeżona w środowisku filatelistycznym. Wyróżniono ją medalami dużym pozłacanym w Seulu (2014) i w Londynie (2015) oraz złotym w Warszawie (2014).
Poniżej przedstawiamy wybrane strony monografii.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
