Pierwsze niemieckie oddziały wojskowe pojawiły się na Ziemi Jarocińskiej (Wielkopolska) już 6. września 1939 roku. Nim ustały ostatnie walki wojny obronnej, okupanci zaczęli z pełną konsekwencją wdrażać swój plan wykorzenienia wszelkich śladów polskiej państwowości. W kolejnym etapie dotyczyło to m.in. zastąpienie polskich nazw miast i wsi – nazwami niemieckimi. Na terenie wójtostwa Jarocin (Amtsbezirk Jarotschin) „nowe porządki”
wprowadzono oficjalnie 21.października 1939 roku. Wykaz zmian zamieszczono w ogłoszeniu nr I opublikowanym w nr 10. „Kreisblatt des Kreises Jarotschin” z 24.października tego samego roku.
Wydawać by się mogło, że dokonane wtedy regulacje utrzymały się przez cały okres niemieckiej obecności na tym terenie. W rzeczywistości zmiany były jednak częstsze. Do 1945 roku władze podejmowały dwu, a nawet trzykrotnie decyzję w sprawie nazewnictwa wybranych wsi. W ośrodkach, w których funkcjonowały placówki pocztowe znalazło to swoje odzwierciedlenie w zachowanych do dziś walorach filatelistycznych. Przykładem takich właśnie zmian mogą być Witaszyce. Przemianowane po raz pierwszy w oparciu o cytowane wyżej obwieszczenie na „Witaschütz”. Wymowa jak i zapis literowy taki sam jak w końcowych latach „zaboru pruskiego”.
il.1
il.2
il.3
Na il.1 przedstawiam odbitkę datownika miejscowej poczty z roku 1912. Na il.2 dla porównania prezentuję „korespondentkę” zakwalifikowaną jako druk. Pochodzi ona prawdopodobnie z przełomu października i listopada 1939 roku. Znaczek wartości 3. fenigów skasowany jednowierszowym, prowizorycznym stemplem w ramce o wymiarach 57x13 mm. Pieczątka o treści „Witaschütz (Kr Jarotschin)”. Użyto tuszu w kolorze czarnym. Na ilustracji 3. widzimy kopertę listu adresowanego do Drezna. Wniesiona opłata, zgodnie z obowiązującą taryfą wyniosła 12 fenigów. Naklejono 3 znaczki o nominale 4 fenigi plus 3 fenigi dopłaty każdy. Przyjęcie przesyłki do obiegu pocztowego potwierdzone tym samym, co wcześniej jednowierszowym stemplem prowizorycznym. Tym razem posłużono się czerwonym tuszem.
il.4
Jeśli chodzi o tytułową miejscowość, to kolejna zmiana została dokonana 16. listopada 1939 r. Od tego dnia oficjalna nazwa wsi brzmiała „Wildschütz”. Powyższe poświadcza całość (il.4), na której widoczna jest strona adresowa koperty, wysłanej przez administrację miejscowej cukrowni. Uwagę zwraca fakt, że w danych identyfikujących nadawcę widnieje jeszcze poprzednia wersja nazwy wioski, tj. „Witaschütz”. Opłata za usługę wniesiona dwoma znaczkami po 6 fenigów każdy z serii z grafiką przedstawiającą wizerunek Paula von Hindenburga w medalionie. Złożenie do obiegu pocztowego tej przesyłki zostało potwierdzone prowizorycznym dwuwierszowym miejscownikiem w brzmieniu „Wildschütz Kr. Jarotschin (Posen)”. Wymiary rekwizytu wynoszą 48x15 mm. 18. maja 1943 roku doszło do trzeciego i zarazem ostatniego w czasie wojny przemianowania dzisiejszych Witaszyc. Podstawę prawną stanowiło ogłoszenie w tej sprawie opublikowane w nr 21 „Amtsblatt des Landrats in Jarotschin” pod datą 25.05.1943 r. Począwszy od wymienionej daty w dokumentach pojawia się miejscowość „Waidschütz”. Dowodzą tego zachowane całości pocztowe.
il.5
il.6
Na il.5 widoczny jest awers adresu pomocniczego nadania paczki. Na formularzu, u góry naklejono nalepkę paczkową pochodzącą jeszcze ze starych zapasów. Stąd nazwa placówki nadawczej w brzmieniu „Wildschütz Kr. Jarotschin, Posen”. Jednak zarówno odręcznie wpisane miejsce zamieszkania wysyłającego (Absender) jak i prowizoryczny stempel pocztowy, potwierdzają, że dokument został wystawiony w „Waidschütz Kr Jarotschin”. Na il.6. przedstawiam rewers opisywanego skartu. Znaczki opłaty unieważnione tym samym co na ilustracji 5. dwuwierszowym miejscownikiem w ramce. Wymiary rekwizytu 57x16 mm.
il.7
il.8
Udało mi się również dotrzeć do ciekawej pocztówki, która w drodze do adresata przeszła przez pocztę w Witaszycach (il.7). W części przeznaczonej na korespondencję, obok życzeń imieninowych znalazła się również, odręcznie pisana nazwa „Waidschütz”(lewy dolny róg). Natomiast znak opłaty o nominale 6 fenigów kasuje stempel definitywny użytkowany w tym urzędzie pocztowym (il.8). Jest to datownik dwuobrączkowy z mostkiem. W wewnętrznym obwodzie umieszczono nazwę placówki stosowania „Waidschütz Kr Jarotschin” oraz wyróżnik „a”. Na kalendarzu widnieje data 12.6.44 przed godz. 12. Pod koniec stycznia 1945 roku, po wycofaniu się Niemców z terenu gminy Jarocin, wioska mogła powrócić do swej polskojęzycznej nazwy.
Jak się okazuje, także przesyłki z okresu II wojny światowej stanowią doskonałe źródło do poszukiwań ciekawego materiału filatelistycznego, który może wzbogacić naszą wiedzę historyczną.
Walory ze zbiorów autora opracowania.
Przedstawiony tekst jest poprawioną i uzupełnioną wersją artykułu, który ukazał się w kwartalniku „Filatelista Kaliski” z 2014 r. nr 3-4 (123-124) s. 13 -14.
