Pierwsze zachowane „porządki ogniowe" z terenu obecnej Polski pochodzą ze średniowiecza. Pierwsze powszechne przepisy pożarowe wprowadził w 1760 r. wielki marszałek koronny Franciszek Bieliński, a poszerzył jego następca - Stanisław Lubomirski. Na terenie obecnego województwa łódzkiego pierwsze ochotnicze straże pożarne powstały w 1874 r. w Zgierzu, w 1875 r. w Łęczycy i w Sieradzu.
Początkowo za bezpieczeństwo pożarowe w mieście Łodzi odpowiadali policjanci. Niezadowolenie z efektów ich działań spowodowało powołania samoobrony przeciwpożarowej. W 1873 r. Ludwik Grohman (fot. 1), a w 1874 r. Ludwik Geyer zorganizowali w swoich zakładach doraźną pomoc przeciwpożarową złożoną z pracowników fabryki. Tym tropem poszli Leopold Zoner (fot. 2) i Robert Wergau (fot. 3) i dzięki nim zrodziła się myśl założenia ochotniczej straży pożarnej dla miasta. Powołano komitet organizacyjny, który miał na celu zachęcenie młodych ludzi do udziału w tworzeniu Łódzkiej Straży Ogniowej Ochotniczej (ŁSOO). Ostatecznie straż zaczęła oficjalną działalność w maju 1876 r. Jednakże już wcześniej łódzcy strażacy odbywali ćwiczenia i pomagali w gaszeniu pożarów, narażając się przy tym na represje ze strony aparatu policyjnego [1].
 |
 |
 |
| fot. 1 – dr Ludwik Grohman | fot. 2 – Leopold Zoner |
fot. 3 – Robert Wergau |
Cesarsko-Niemiecki Urząd Pocztowy w Łodzi uruchomiono 1.05.1915 roku, ale nie roznoszono korespondencji do adresatów. Komendant ŁSOO otrzymał od władz okupacyjnych zgodę na roznoszenie od 18.06.1915 roku przez strażaków ochotników korespondencji, w tym też telegramów oraz powiadomień o nadejściu przesyłek rejestrowanych. Strażacy sprzedawali znaczki i blankiety płatne oraz dostarczali na pocztę niemiecką przesyłki wyjęte ze skrzynek pocztowych rozmieszczonych przy swoich siedzibach. Używali różnych datowników i stempelków pomocniczych [2] ze skrótami „L.F.F” (Lodzer Freiwillige Feuerwehr – Łódzka Ochotnicza Straż Pożarna) i innych.
il. 1 - kartka widokowa wysłana 18.01.1917 do strażaka kolekcjonera Alfonsa Saunara z datownikiem Fi 3 z datownikiem „21.1.17” w barwie ciemno szarofioletowej
Datownik Fi 3 znany jest też w barwie ciemno szarofioletowej ze stycznia 1917 (il. 1), podobnie jak Fi 4 z października 1917. Datownik Fi 5 używany był nie tylko w sierpniu-wrześniu 1917 roku na bardzo nielicznych zachowanych telegramach w barwie lilaczerwonej, ale już wcześniej, bo od września 1916 na kartkach widokowych w dotychczas nieopisanej barwie ultramaryna (il. 2-3).
il. 2 – kartka widokowa adresowana 5.09.1916 do strażaka Alfonsa Saunara z datownikiem Fi 5 z datownikiem „7.9.16.6-7V.” z godzin 6-7 rankiem
Mimo wojny, strażak-ochotnik LFF Alfons Saunar kolekcjonował takie kartki ze stempelkami strażackimi, wymieniając z kolegami z różnych stron Europy. Adresowane były głównie na adres straży pożarnej – 4 Zug, ul. Staro Zarzewska w Łodzi. Mimo, że był też pocztowcem, wszystkie kartki noszą stemple doręczeniowe LFF. Oznaczenia pory dnia na datowniku to uproszczenia: V = Vormittag – rano i przedpołudnie oraz N = Nachmittag – południe, popołudnie i wieczór.
il. 4 - kartka widokowa adresowana 15.09.1916 do Alfonsa Saunara z datownikiem Fi 5 z datownikiem „16.9.16.8-9N.” z godzin 8-9 wieczorem
Bardzo rzadki datownik metalowy o średnicy 30,5 mm z oznaczeniem pory dnia dostarczenia do adresata, używany rzadko do stemplowania depesz, jest też znany na zwykłej korespondencji, na kartce widokowej nadanej dla Alfonsa Saunara, pisanej już 5.09.1916 roku (il. 2) na adres miejscowy do „A. Saunar / Hier / IV Zug Feuerwehr” oraz 15.09.1916 roku (il. 3) również do „A. Saunar / Hier / 4 Zug Feuerwehr”. Mimo, iż kartki te pokazywane są w eksponacie wystawowym Leszka Ośródki od ćwierć wieku i opisane w [3] w odmiennych barwach ultramaryna i użyte w innym czasie, nie uwzględniono tego w katalogu. W katalogu podano daty użycia tylko VIII-IX 1917 roku i tylko w barwie lilaczerwonej. Pomylono też kolejność pór dnia. Poprawki i uzupełnienia niedługo ukażą się w „Przeglądzie filatelistycznym”.
Wiele innych ciekawostek z historii poczt w Łodzi opisano w książkach [3, 4]. Ilustracje kartek pocztowych pokazanych powyżej również pochodzą z tego dzieła. Każdy ambitny filatelista powinien je posiadać, ponieważ zgromadzono w nich również wiele cennych informacji ogólnych o działalności poczt w Królestwie Polskim i w Polsce.
Literatura
[1] Łódzka Ochotnicza Straż Ogniowa (online), <www.facebook.com/media/set/?set=a.1105705879810680>, (dostęp 10.01.2021).
[2] praca zbiorowa, FISCHER Katalog polskich znaków pocztowych (i z Polską związanych), tom II 2016, Bytom-Kraków 2016, str. 33-34.
[3] Ośródka L., Historia poczty w Łodzi 1824-1918. Album znaków pocztowych stosowanych w placówkach pocztowych Łodzi do 1918 roku, nakładem autora 40 numerowanych egzemplarzy, Łódź 2017, Tom 1.
[4] Ośródka L., Historia poczty w Łodzi – okres międzywojenny, 1918-1939. Album znaków pocztowych, nakładem autora, Łódź 2021, Tom 2 – w trakcie realizacji
