Okres odbudowy poczty po II wojnie światowej to duża gratka do badań dla filatelistów interesujących się historią poczty. Wydawać by się mogło, że ponad 70 lat które od tego czasu już minęło wyczerpało możliwości nowych odkryć. Jest to jednak podejście błędne. Częściowo wynika to z faktu, że wielu filatelistów
posiadających wiedzę nieznaną innym pozostawia ją w zakamarkach swojego gabinetu. Częściowo zaś ze słabej wiedzy i aktywności badawczej w stosunku do posiadanego materiału. Oczywiście nowe szanse związane są też z możliwościami jakie daje internet, a dokładniej globalizacja aukcji filatelistycznych. Z czego wynika ten mój przydługi wstęp? Z niedawnego odkrycia nowego, nieopisanego dotychczas prowizorium Mińska Mazowieckiego. Niby nowe, choć stare jak świat i zapewne niejednokrotnie pojawiające się na aukcjach filatelistycznych.
Zebrania całej znanej dotychczas wiedzy o stemplach prowizorycznych z lat 1944-49 dokonał Zdzisław Mąka. Zaprezentował on efekt swojej pracy w formie wkładek, na łamach Przeglądu filatelistycznego od numeru 6(81) 2009 do 2(113) 2012[1] Dotychczas znane były dwa stemple prowizoryczne używane w Mińsku Mazowieckim po II wojnie światowej. Jeden to datownik tzw. niesymetryczny opisany m.in. w PZP Tom 3(2) oznaczony tam jako numer M58a. Datownik dwuobrączkowy z poprzeczką Ø 28 wyróżnik a, poniemiecki pochodzący z Generalnej Guberni. Został przerobiony z datownika CEGLOW über MINSK (DISTR. WARSCHAU), o czym można tam przeczytać. Więcej informacji w artykule J.Z. Piekuta(3), gdzie jest zaprezentowanych kilka przesyłek pokazujących jego transformację. Znane zastosowania tego datownika rozpoczynają się w styczniu 1945 roku. Żaden z autorów nie określił do kiedy był stosowany ale w oparciu o prezentowany materiał można stwierdzić, że co najmniej do 11.09.1945 roku. Prezentuję go na (il.1), pochodzącej z artykułu W. Piętaka[4].
il.1
Drugi to jednowierszowy miejscownik MINSK MAZOWIECKI o wymiarach 56 x 7 opisany w PZP Tom 3(2) i oznaczony tam jako numer M58b. Poza informacją, że był stosowany od stycznia 1945, nic pewnego nie wiemy. Brak jest też jego obiegowej odbitki czy chociażby odrysu i nigdzie więcej nie był później opisywany. Zapewne były one używane jako pierwsze, przechwycone w czasie ofensywy 1944 roku, która dotarła do Wisły. Ponieważ obowiązywały rozkazy Hitlera „ani kroku wstecz”, więc decyzje o ewakuacji urzędów często były podejmowane w ostatniej chwili. W realiach bałaganu wojennego okazywało się więc, że Niemcy zostawiali ostatnio używane stemple i datowniki, które następnie dostawały się w polskie ręce. Z racji trudności organizacyjnych, tam gdzie nie posiadano przedwojennych, w oparciu o te zdobyczne przygotowywano datowniki dla nowo otwieranych urzędów polskich. Pomimo że przerobienie datownika dla Mińska Mazowieckiego wymagało sporo trudu a efekt i tak nie był doskonały, to potrzeba wymusiła tę pracę.
Można się domyślać, że po ostatecznym zajęciu Niemiec przejęte zostały również magazyny pocztowe z wycofanymi wcześniej datownikami, przeddystryktowymi, o czym świadczy ich późniejsza mnogość zastosowań. Tym bardziej, że często nie wymagały żadnych przeróbek. Takim przykładem jest opisywany właśnie po raz pierwszy kolejny datownik prowizoryczny używany przez urząd Mińsk Mazowiecki. Był to również datownik poniemiecki z byłej Generalnej Guberni, dwuobrączkowy z poprzeczką Ø 28, MINSK MAZOWIECKI wyróżnik c, typ A2 wg Katalogu Arge GG[5] choć go tam nie znajdziemy. Nie znaczy to że nie istniał, gdyż ten katalog należy traktować tylko orientacyjnie, wstępnie jako materiał do dalszej rozbudowy w którą uważam powinni się włączyć polscy filateliści.
il.2
Na (il.2) prezentuję go z okresu GG na fragmencie listu z 20.01.1941 roku. Datownik ten na pewno został wycofany w momencie wprowadzenia nowych datowników Minsk (Distr. Warschau), czyli gdzieś w okresie roku 1942. Aby mógł być użyty po wojnie nie wymagał żadnej ingerencji a to, że nazwa miasta była napisana przez „n” zamiast „ń” na odbitkach jest mało zauważalne. Na (il.3) prezentuję go na liście z 30.08.1946 roku, czyli w zastosowaniu prowizorycznym.
il.3
il.4
Na (il.4) nieco podczyszczony aby lepiej było widać jak wyglądał. Kilka listów z którymi się ostatnio zetknąłem pozwala mi stwierdzić jego okres stosowania na co najmniej od 30.06.1946 do 31.08.1946, ale zapewne był on szerszy. Być może czytelnicy pomogą go poznać. Zapraszam do kontaktu mailowego na adres ksiark@poczta.onet.pl
Literatura:
[1] Zdzisław Mąka – Stemple prowizoryczne z lat 1944-1949 – Przegląd filatelistyczny 6(81)2009 -2(113)2012.
[2] Polskie Znaki Pocztowe Tom III – Warszawa 1962.
[3] Janusz Zbigniew Piekut – Z problematyki stempli prowizorycznych – Cegłów, Mińsk Mazowiecki, Garwolin - HBBF 1(103)1988.
[4] Wincenty Piętak – Stemple pocztowe GG użyte po wyzwoleniu – HBBF 2(76)1981.
[5] Bernhard Albrecht – Dokumentation über die Postaufgabestempel Generalgouvernement 1939-1945 – Arge GG H82 2015 Morgan Edition.
