Poczta na ziemi kościerskiej, cz.4

Wracamy do zagadnienia dotyczącego historii poczty w czasach pruskich na ziemi kościerskiej. Kościerzyna leży w południowej części Pojezierza Kaszubskiego w regionie etnograficznym Kaszuby. Miasto położone jest wśród wzniesień, jezior i lasów, średnio 150 m n.p.m. Kilkanaście kilometrów na południe od Kościerzyny położone są Jezioro Gołuń i Jezioro Wdzydzkie, jedne z największych jezior Pojezierza.

W tej części tekstu przenosimy się na południowy-wschód od Kościerzyny, na pogranicze kaszubsko-kociewskie, gdzie wśród lasów i jezior położone są nieduże dzisiaj miejscowości: Nowe Polaszki, Stara Kiszewa i Konarzyny (patrz mapa).

Nowe Polaszki to nieduża miejscowość położona w gminie Stara Kiszewa. Historia poczty sięga tutaj połowy XIX wieku. Od 1856 roku funkcjonowała w tej miejscowości ekspedycja pocztowa II klasy, która na krótko w 1871 roku została przemianowana na ekspedycje pocztową a ta, jeszcze w tym samym roku, na agencję pocztową.
Poniżej przedstawiamy 2 listy nadane w Nowych Polaszkach w latach 70-tych XIX wieku. Pierwszy to prywatna korespondencja nadana 7.02.1872 roku w Konarzynie, adresowana do odbiorcy w Pr. Stargard, czyli dzisiejszym Starogardzie Gdańskim. Znak opłaty w wysokości 1 grosza unieważniono prostokątnym dwuwierszowym ramkowym datownikiem pocztowym barwy czarnej. Jego wymiary są 36x12mm, wysokość liter i cyfr - 3,75mm. Rok nadania odczytano w treści listu.

Drugi z prezentowanych listów to urzędowa korespondencja nadana w Nowych Polaszkach 11. lub 12. czerwca 1873 roku (na froncie listu znajdują się 2 dzienne datowniki miejsca nadania). Wart odnotowania jest fakt, że chociaż moment nadania drugiego z listów nie jest zbyt odległy od chwili nadania pierwszego z prezentowanych to ten drugi został unieważniony innym datownikiem pocztowym. Jest to oczywiście ten sam typ datownika - ramkowy, dwuwierszowy ale nie jest on prostokątny! Datownik jest trapezowy! Wysokość krótszych boków datownika wynosi: lewa krawędź - 11,75 mm, prawa krawędź - 13,25 mm. W środku omawianego listu znajdujemy pieczęć pocztową ekspedycji pocztowej w Nowych Polaszkach barwy czarnej.

W drugiej połowie lat 90-tych XIX wieku agencja pocztowa w Nowych Polaszkach używała okrągłego datownika zgodne ze wzorem datowników będących w eksploatacji od 1863 roku. Na obwodzie datownika, po górnej części łuku, znajduje się nazwa miejscowości, a po dolnej części podawana była pora dnia w której przesyłkę nadano. W środkowej części, w dwóch wierszach, podawano datę nadania wg wzorca"DD | MM" w górnym wierszu i "RR" w dolnym. 

W 1908 roku agencja w Nowych Polaszkach zaczęła posługiwać się nowym datownikiem, innego wzoru. Był to okrągły datownik (o średnicy większej od omawianego powyżej) z tzw "łezką". Nad "łezką" znajdowała się nazwa miejscowości (po łuku), natomiast pod "łezką" podawano przynależność administracyjną miejscowości (w poziomie). Wart odnotowania jest fakt odmiennej od wcześniejszej pisowni nazwy miejscowości. Na datowniku z tzw. "łezką" znajdujemy "Neu-Paleschken", a pod "łezką" - "Kr. BERENT".

Datownik ten był w użyciu do chwili przejęcia agencji przez polską administrację pocztową tj. do początku 1920 roku.

Stara Kiszewa to wieś gminna położona nad Wierzycą, która rozdziela 2 regiony; Kaszuby i Kociewie. Historia Starej Kiszewy jest długa, bo sięga II. połowy XIII wieku, kiedy to po raz pierwszy pojawia się pisemna wzmianka o niej. Od 1466 roku w Starej Kiszewie było starostwo. Dzisiaj miejscowość liczy sobie prawie 1500 mieszkańców.
Od 1874 roku we wsi funkcjonowała agencja pocztowa. Z początkowego okresu funkcjonowania poczty w Starej Kiszewie pochodzi list nadany 22.03.1877 roku adresowany do Monachium. Znaki opłaty, 2 znaczki o wartości 5 pf każdy unieważniono małym, okrągłym datownikiem wzoru omawianego wcześniej.

Ten sam typ datownika znajdujemy na korespondencji nadawanej w Starej Kiszewie w początku lat 90-tych XIX w.

Od 1893 roku agencja posługiwała się nowym datownikiem, dwuobrączkowym z mostkiem. Nazwa miejscowości na tym datowniku to "ALTKISCHAU" podczas, gdy wcześniej byłu "ALT-KISCHAU".

Ten typ datownika była używany do czasu przejęcia miejscowości przez władze polskie w 1920 roku.

Konarzyny to mała miejscowość położona w gminie Stara Kiszewa na pograniczu-kaszubsko-kociewsko-borowiackim. W czasach pruskich funkcjonowała tutaj agencja pocztowa. Dowodem tego jest obwoluta listu nadane w Konarzynach (ówczesna nazwa Konarzyn) w drugiej połowie listopada. List adresowany był do odbiorcy w Kwidzynie (niem. Marienwerder), gdzie znajdował się ośrodek administracji rządowej (tzw. rejencja, niem. Regierung Bezirk). List był wolny od opłaty pocztowej. Adresatem był urząd a nadawcą bardzo prawdopodobnie także któryś z lokalnych urzędów, gdyż opłatę w wysokości 5 pf. naniesioną czerwonym ołówkiem anulowano (przekreślono niebieskim ołówkiem). O nadaniu listu świadczy datownik pocztowy, prostokątny, ramkowy, dwuwierszowy. Niestety ponieważ prezentowany walor to obwoluta listu (odpowiednik dzisiejszej koperty) nie można ustalić roku nadania ze względu na brak treści samego listu. Należy przypuszczać, że najprawdopodobniej były to lata 70-te XIX w. Wymiary datownika to 40,5x13 mm.

 cdn.