Jednym z bardzo popularnych obszarów filatelistycznego kolekcjonowania w Polsce jest korespondencja obozowa, głównie jeńców wojennych przebywających w obozach niemieckich. Poświęconych jej zostało wiele artykułów i prac badawczych.
Powstało wiele eksponatów i praktycznie trudno dziś znaleźć wystawę filatelistyczną na której taki eksponat nie byłby wystawiany. Zupełnie inaczej wygląda sprawa jeńców niemieckich w Polsce powojennej. Gdyby nie dwa artykuły Kazimierza Paśko, temat ten byłby czarną dziurą w polskiej filatelistyce. Można oczywiście powiedzieć to temat dla Niemców. Pewnie jest w tym sporo racji ale jest to jednak również kawałek naszej historii. Szacunki mówią, że w latach 1945-50 przez 99 polskich obozów pracy przewinęło się około 80 tyś jeńców niemieckich. Wydaje się więc, że materiału do badań czy eksponatu powinno wystarczyć, to tylko kwestia przełamania bariery zainteresowania. Jeńcy niemieccy mieli prawo wysyłać bezpłatnie 2 listy w miesiącu. Początkowo korzystali ze zwykłych kopert, a od 1947 roku Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, które głównie korzystały z ich pracy, wprowadziły specjalne formularze z częścią zwrotną na odpowiedź. Gdy na przełomie 1949/50 zapasy formularzy się wyczerpały ponownie wrócili do materiałów powszechnie wykorzystywanych.[1] Prezentowany formularz wysłany był przez Niemca pracującego w obozie pracy przymusowej przy kopalni Szombierki czyli w strukturze Rudzkiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, numer obozu 1/V/5. Wysłany był do Biura Poszukiwań w Berlinie z prośbą o informację o osobach z rodziny jeńca. Ponieważ odpowiedź nie została wysłana więc widzimy go w pełnej krasie. Cała korespondencja zwrotna każdego Zjednoczenia przechodziła przez przydzieloną jej skrzynkę odbiorczą i następnie była dystrybuowana wg rozdzielnika po numerach obozów. Dla Zjednoczenia Rudzkiego takim adresem była Ruda Śląska skrz. poczt Nr 1. W tym przypadku docelowym odbiorcą miał być obóz V/5, więzień o numerze 559 (Gerhard Babbel). Obóz (pracy przymusowej) jeńców wojennych przy kopalni Szombierki funkcjonował w okresie wrzesień 1945 r. - kwiecień 1948 r. W strukturach Centralnego Zarządu Przemysłu Węglowego w Katowicach (Biuro Mobilizacji Sił Roboczych) Rudzkie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego (Wydział Mobilizacji Sił Roboczych) numer obozu jenieckiego 1/V/5, RuZPW. Zlokalizowany w Chruszczowie, dzielnicy Bytomia. Jeńcy pracowali w kopalni „Szombierki”. Liczba więźniów obozu z 31.05.1946 r. – 450 osób; w styczniu 1948 r. stan obozowanych ok. 220. Śmiertelność jeńców ogółem wg oficjalnych danych 15 osób.[4]
Z rzeczy ciekawych filatelistycznie widzimy tu czerwony ramkowy stempel cenzury C.R.V. czyli zgodny z numerem zjednoczenia V (cenzura rejonu V) o wymiarach 31x9 mm wraz z parafką cenzora. Drugi również czerwony, ramkowy stempel: Correspondence des prisonniers de guerre (korespondencja jeńców wojennych) o wymiarach 75x10 mm, zwalniający z opłaty pocztowej. Także sygnaturę formularza D.P.Bytom 735, cokolwiek by ona oznaczała. Na formularzu nie znajdujemy odbitego datownika wysyłkowego ale to częsty przypadek dla tego typu korespondencji. To że dotarł na miejsce i kiedy rozpoznajemy po stemplu berlińskiego urzędu i jego datowniku 25.11.1947 roku.
Il.1. Awers formularza, strona adresowa
Il.2. Rewers, strona adresowa części zwrotnej
Il.3. Listownik rozpostarty na stronie adresowej
Il.4. Listownik rozpostarty na stronie korespondencyjnej
Być może prezentacją poniższego formularza listowego pobudzę czyjeś zainteresowania. Posiadaczy tego typu korespondencji zapraszam do jej zaprezentowania na stronie i-KF lub podesłania informacji do mnie na adres ksiark@poczta.onet.pl. Zamieszczam również niezbędny spis literatury tematu, przydatny wszystkim zainteresowanym.
Literatura:
1. Kazimierz Paśko: Obozy jeńców niemieckich na Górnym Śląsku w latach 1945-50 – Filatelistyka Nr 6/1994 S.223-229.
2. Kazimierz Paśko: Obozy jeńców niemieckich w Warszawie w latach 1945-50 – Filatelistyka Nr 11/1994 S.407-409.
3. Piotr S. Madej: Karta Międzynarodowego Czerwonego Krzyża dla niemieckich jeńców wojennych w polskich obozach pracy – Filatelistyka Nr 7/1995 S.291.
4. Bogusław Kopka: Obozy pracy w Polsce 1944-1950 przewodnik encyklopedyczny – Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA. Ośrodek KARTA Warszawa 2002.
