Nadruki podwójne na znaczku podstawowym 25 gr wydania moskiewskiego (tzw. Goznaku) wykonanym rotograwiurą (Fi 342), cz.1

We wrześniowym numerze 2007r. Przeglądu Filatelistycznego [1] ukazał się artykuł nt. podwójnych nadruków na siedmiu wartościach  znaczków  II prowizorycznego wydania przedrukowego „Poczta Polska / 4 kreski” na znaczkach Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego  (Fi 6-16).

Uwaga, artykuł wieloczęściowy Przejdź do części: druga

Przedstawiona tam została próba wypełnienia białej plamy w wiadomościach  na temat poważnych błędów procesu technologicznego, a mianowicie nadruków podwójnych na tym wydaniu, a  przede wszystkim policzenia ilości przedrukowanych arkuszy tych znaczków. Wszystko ilustrowane było konkretnymi przykładami, a inwentaryzacji poddano znaczki z 17 różnych arkuszy. Odzew na ten artykuł dowodzi dużego zapotrzebowania na tego rodzaju opracowania.
     W poniższych rozważaniach przedstawione są wyniki badań nad powojennymi znaczkami z nadrukami podwójnymi na podstawowych znaczkach wydania tzw. Goznaku z września 1944r wykonanych rotograwiurą (nr kat.Fi 342) z późniejszymi nadrukami „KRN” (nr kat.Fi 344) i „Wyzwolenia 10. miast” (nadruki podwójne wystąpiły tu tylko na 4 wartościach: Warszawa, Częstochowa, Kalisz i Zakopane, czyli numery Fi 348, 349, 356 i 357). Z powodu braku materiału nie uwzględniono znaczka nr Fi 345 Np („PKWN”), który prawdopodobnie nie istnieje, mimo skatalogowania go. Podjęto też próbę wyjaśnienia powstania znaczka 346 Np (RTRP) i 356 Np z pozornymi nadrukami podwójnymi.
    Pierwsze okolicznościowe wydanie przedrukowe na Goznakach (tzn. KRN, PKWN i RTRP – Fi 344-6) wykonano w drukarni J.Pietrzykowskiego w Lublinie i weszło do obiegu w 2 różnych terminach: pierwszy znaczek (Fi 344) 31 grudnia 1944r, dwa pozostałe 15 stycznia 1945r. Nadruki wykonano czarną farbą o różnym stopniu krycia. Forma drukowa składała się z  odlewów linotypowych po 50 nadruków, złożonych z pojedynczych czcionek i różnej wielkości kropek. Drugie okolicznościowe wydanie przedrukowe na Goznakach – „Wyzwolenie 10. miast” – (Fi 348-57) wykonano w drukarni J.A.Pielara i S-ka w Rzeszowie, a weszło do obiegu 12 lutego 1945r. Nadruki wykonano w barwie ciemnoniebieskiej. Technologia wykonywania przedruków była bardzo podobna (dwukrotna i niezależna operacja przedruku każdego arkusza formą 50-nadrukową), przy czym przy kolejnych wartościach   wymieniano nazwę miejscowości i datę wyzwolenia   pozostawiając nominał i beleczki kasujące dawną wartość. W obu tych wydaniach arkusz drukarski liczył 50 znaczków, natomiast arkusz sprzedażny – 100 znaczków.
     Metoda badawcza inwentaryzacji jest podobna, choć nieco bardziej skomplikowana niż przy nadrukach na znaczkach PP/GGW (Fi 6-16), należy bowiem określić pozycję znaczka podstawowego w arkuszu i zbadać wzajemne położenia obu nadruków wobec siebie. Pozycja w arkuszu pozwala na stwierdzenie autentyczności i daje wiedzę pozwalającą stwierdzić, z którego półarkusza pochodzi znaczek: (górnego czy dolnego). Jeżeli znaczek posiada nadruk odpowiadający określonej pozycji znaczka podstawowego i nadruk z identycznej pozycji z 50-znaczkowej formy przedrukowej,  jego autentyczność jest potwierdzona (znaczki podstawowe nie były fałszowane). Dopiero wzajemne przesunięcia nadruków wobec siebie i znaczka podstawowego pozwalają zinwentaryzować te błędnodruki i przydzielić je do umownie ponumerowanych półarkuszy z nadrukami podwójnymi (umownie nazwanych AI, AII, AIII etc). Niestety w praktyce nie zawsze dało się określić pozycję w arkuszu, gdyż czasem słabe reprodukcje tych znaczków (na aukcjach internetowych czy w katalogach aukcyjnych) nie pozwalały na bliższe określenie pozycji znaczków, stąd pewne luki w niniejszym opracowaniu. Kolejną trudność stanowi zinwentaryzowanie znaczków z nadrukami nie w pełni równoległymi. Bywają arkusze, w których jeden nadruk jest poziomy, drugi nieco ukośny (czasem minimalnie). W takiej sytuacji niemal każdy znaczek z danego półarkusza będzie wyglądał nieco inaczej – będzie miał inne przesunięcia poszczególnych elementów nadruku wobec siebie. Przy większych rozbieżnościach nadruków potrzebna byłaby stymulacja komputerowa wyglądu całego półarkusza (np. dla znaczka 357 Np).
      Nadruków dokonywano formami 50-znaczkowymi na arkuszach 100-znaczkowych, przy czym każdy arkusz dwukrotnie przechodził przez maszynę drukarską. Literatura podaje, że najpierw wykonywano nadruki na górnych półarkuszach, później na dolnych.
      Zebranie większej ilości znaczków z nadrukami podwójnymi pozwoli po inwentaryzacji określić ilość półarkuszy, a to po pomnożeniu przez 50 pozwala określić ilość przedrukowanych znaczków z tym poważnym błędem nadruku (wyjątek stanowią zn.346 „Np” i 356 „Np” – wyjaśnione poniżej).
      Autor spotkał się też z zarzutem, że takie liczenie arkuszy (półarkuszy) jest czystą spekulacją, ponieważ  nigdy nie dowiemy się ile ich faktycznie dokładnie było. Zgadzam się z nim tylko częściowo, ale podtrzymuję konieczność wykonywania tego rodzaju badań, które są konieczne dla orientacyjnego  policzenia tych poważnych błędnodruków. Wyniki badań nie są ostateczne i dają jedynie przybliżony wynik, jakże potrzebny przy ekspertyzach, zbiorach wystawowych, opracowaniach specjalizowanych, katalogowaniu i wycenianiu tych wydań.

Fi 344 – Krajowa Rada Narodowa (KRN)

    Uwzględniając wahania wymiarów nadruków na poszczególnych znaczkach (forma drukowa złożona była z pojedynczych czcionek i materiału justunkowego) daje się wyodrębnić minimum 4 różne  półarkusze nadruku podwójnego na tym znaczku. Wszystkie nadruki podwójne występują wyłącznie na dolnych półarkuszach. Przy numeracji arkuszy dodatkowa literka „d”= dolny. Najciekawsze są parki pionowe z V. i VI. rzędu, z których jeden znaczek (górny) ma nadruk pojedynczy pochodzący z górnego półarkusza, drugi (dolny) -  podwójny – z dolnego półarkusza.

Arkusz I  (Ad I) – nadruk jeden pod drugim w odległości 3,2 mm

Fot.1a.  Parka pionowa znaczków z poz.42 i 52 (344+344Np), nadr.42 i 2	Fot.1b.  Parka pionowa znaczków z poz.47 i 57 (344+344Np), nadr.47 i 7

Fot.1c  parka pozioma znaczków z poz.95 i 96 z nadr.45 i 46

Arkusz II (Ad II) – nadruk jeden pod drugim, ale w odległości  6,0 mm

Fot.2a. Znaczek z poz.53 z nadr.3	Fot.2b. Trójka pionowa z poz. 44, 54 i 64 (344+344Np+344Np) z nadr.44,4 i 14

Fot.2c. Parka pionowa znaczków z poz.47 i 57 (344+344Np), nadr.47 i 7	Fot.2d. Znaczek z poz.84 z nadr.34

Arkusz III  (Ad III) – napis „1zł” znacznie wyżej daty 31.XII.1943

Fot.3a. Dwie parki pionowe (w czwórce) poz.47-48 i 57-58 (344+344Np) z nadr. 47-48 oraz 7 i 8

Fot.3b. Znaczek z poz.78 z nadr. 28	Fot.3c. Parka pionowa znaczków z poz. 87 i 97 z nadr. 37 i 47	Fot.3d. Znaczek z poz.89 z nadr. 39

Arkusz IV  (Ad IV) – odległość między nadrukami 7 mm, nadruk podobny, ale napis „1zł” niewiele wyżej daty 31.XII.1943

Fot.4a  znaczek z poz. 74 z nadr.24	Fot.4b  znaczek z poz.80 z nadr. 30

 

Fot.4c  parka pozioma znaczków z poz. 82 i 83 z nadr.32 i 33

 

Fot.4d  znaczek z poz.84 z nadr.34	Fot.4e  znaczek z poz.87 z nadr. 37

 cdn

Literatura
[1] Berbeka J., 2007. Podwójne nadruki na znaczkach wydania PP/GGW z 5 grudnia 1918/15 stycznia 1919. Przegląd Filatelistyczny 9.
[2] Kapkowski J., 1976. Pierwsze znaczki okolicznościowe PRL. KAW, Warszawa.
[3] Fischer A., 2007. Katalog polskich znaków pocztowych 2008  t.1. FHU A.Fischer Bytom-Kraków.
[4] Łaszkiewicz A., Mikulski Z., (red.). 1960. Polskie znaki pocztowe,  t.II.  BWP Ruch, Warszawa.
[5] Katalog specjalizowany znaków pocztowych ziem polskich, t.3. KAW, Warszawa, 1989.
[6] Kielbasa-Schoeni A, Fołta S., 2002. Podręcznik specjalizowany polskich znaczków pocztowych 1944-1999. U Marka. Gliwice.

Uwaga, artykuł wieloczęściowy Przejdź do części: druga